FeyyazAdatepe
Misafir Editör
Yerküresinin büyük bir mıknatıs gibi davrandığını, İngiliz saray doktoru William GİLBERT'in De Magnete adlı eserini yayımladığı 1600 yılından beri bilmekteyiz. Daha sonra 1839 da büyük alman matematikçisi C.A.GAUSS Yerin manyetik alanının büyük kısmının bizzat Yerin içinden ,değişken olan küçük bir bölümünün ise Yeryuvarı dışından geldiğini saptamış ve Yerin gerçek alanına çok yakın olan dipol alanı tanımlamıştır.
Şimdi yerin manyetik alanının özelliklerini kısaca açıklayalım: Havada yatay bir düzlem üzerinde serbestçe hareket eden bir düzlem üzerinde serbestçe hareket edebilen bir mıknatıs çubuğun veya aynı durumda olan pusula ibresinin bir ucu sağa sola hareket ettikten sonra Yerküresinin coğrafik kuzey kutbuna yönelir ;ancak ibrenin hareketsiz duruma geldiği anda gösterdiği bu yön tam olarak coğrafik kuzey noktası değil buna yakın fakat aralarında oldukça mesafe bulunan yerin kuzey magnetik kutbudur ve bu iki nokta arasında 11.6 derecelik bir açı vardır.
Pusula ibrelerinin gösterdiği yön ile coğrafik kutup noktası arasındaki açıya sapma açısı veya deklinasyon açısı denir ve D harfi ile gösterilir. Bu açı her yerde farklı değerler alır. Sapma açısının sıfır olduğu yerlerde pusula ibresi aynı zamanda coğrafik kuzey kutbu gösterir.
Ayrıca, ağırlık merkezi üzerinden geçen yatay eksen etrafında serbestçe hareket eden bir mıknatıs çubuğunun veya pusula ibresinin kuzey ucu kuzey yarıküresinde ve güney ucu güney yarıküresinde aşağı doğru eğilir, yatay düzlemle belirli bir açı yapar. Bu açıya da, magnetik eğim veya enklinezon denir ve I harfi ile gösterilir. Bu açının değeri de bölgelere göre değişiklik gösterir.
Yer magnetizması aslında karmaşık bir konudur. Magnetik alanın bileşenleri ve diğer elemanları, sapma ve eğim açılarım, yer yer, bölge bölge farklı değerler taşırlar ve zamanla değişikliklere uğrarlar.
Yerin magnetik alanının gün begün hafif fakat muntazam bir şekilde vukua gelen değişikliğine günlük değişim denir. Magnetik alanın günlük değişimleri ve magnetik fırtınalar yukarı atmosferdeki elektrik akımından ileri gelir.
Yerin magnetik alanının uzun süreli fakat muntazam olmayan değişikliğine seküler değişim denir. Yıllar ve yüzyıllar boyunca vukua gelen bu değişim genellikle sapma ve eğim değerlerinde ve magnetik alan şiddetinde kendini gösterir. Seküler değişimden elde ettiğimiz en önemli sonuç Yerin magnetik alanının yılda ortalama 0,2 derece kadar batıya kaymakta olduğunun saptanmasıdır.
Şimdi yerin manyetik alanının özelliklerini kısaca açıklayalım: Havada yatay bir düzlem üzerinde serbestçe hareket eden bir düzlem üzerinde serbestçe hareket edebilen bir mıknatıs çubuğun veya aynı durumda olan pusula ibresinin bir ucu sağa sola hareket ettikten sonra Yerküresinin coğrafik kuzey kutbuna yönelir ;ancak ibrenin hareketsiz duruma geldiği anda gösterdiği bu yön tam olarak coğrafik kuzey noktası değil buna yakın fakat aralarında oldukça mesafe bulunan yerin kuzey magnetik kutbudur ve bu iki nokta arasında 11.6 derecelik bir açı vardır.
Pusula ibrelerinin gösterdiği yön ile coğrafik kutup noktası arasındaki açıya sapma açısı veya deklinasyon açısı denir ve D harfi ile gösterilir. Bu açı her yerde farklı değerler alır. Sapma açısının sıfır olduğu yerlerde pusula ibresi aynı zamanda coğrafik kuzey kutbu gösterir.
Ayrıca, ağırlık merkezi üzerinden geçen yatay eksen etrafında serbestçe hareket eden bir mıknatıs çubuğunun veya pusula ibresinin kuzey ucu kuzey yarıküresinde ve güney ucu güney yarıküresinde aşağı doğru eğilir, yatay düzlemle belirli bir açı yapar. Bu açıya da, magnetik eğim veya enklinezon denir ve I harfi ile gösterilir. Bu açının değeri de bölgelere göre değişiklik gösterir.
Yer magnetizması aslında karmaşık bir konudur. Magnetik alanın bileşenleri ve diğer elemanları, sapma ve eğim açılarım, yer yer, bölge bölge farklı değerler taşırlar ve zamanla değişikliklere uğrarlar.
Yerin magnetik alanının gün begün hafif fakat muntazam bir şekilde vukua gelen değişikliğine günlük değişim denir. Magnetik alanın günlük değişimleri ve magnetik fırtınalar yukarı atmosferdeki elektrik akımından ileri gelir.
Yerin magnetik alanının uzun süreli fakat muntazam olmayan değişikliğine seküler değişim denir. Yıllar ve yüzyıllar boyunca vukua gelen bu değişim genellikle sapma ve eğim değerlerinde ve magnetik alan şiddetinde kendini gösterir. Seküler değişimden elde ettiğimiz en önemli sonuç Yerin magnetik alanının yılda ortalama 0,2 derece kadar batıya kaymakta olduğunun saptanmasıdır.
