Sofist Filozofların Bilgi Felsefesinde Pratik ve Teorik Bilgi Nedir?

Sofist Filozofların Bilgi Felsefesinde Pratik ve Teorik Bilgi Nedir?

Theoria anlamındaki bilginin mümkün olmadığını öne süren sofistlerin bilgi tartışmasını yürüttüğü nokta praksis yani eylem alanıdır. Bilginin pratik – eylemsel değeri ile ilgilenilmektedir. Bilginin eylemsel değeri ise ahlakta ve politikada kendisini göstermektedir. Bilginin ahlaksal değeri, kişinin kendi yaşamını düzene sokması ile ilgilidir diyebiliriz. Bu bilgi benim hayatta kalmamı, düzgün bir hayat yaşamamı sağlamıyorsa bu bilgi ‘faydasız’ bir bilgidir. Ahlak alanında bilginin değeri kişinin kendisi ile ilgili soru ve sorunlara cevaplar bulmasıyla ilgiliyken politika alanında bu soru ve sorunlar polis’e yöneltilmektedir. Bilginin politik anlamdaki değeri de kişinin dünyevi sorunlarına –toplumsal olarak- çözüm olmasıyla ilgili gözükmektedir. “Düzgün bir şehir nasıl olacak?”, “Adil bir yönetim nasıl olabilir?” vb. Protagoras bu sorunun cevabını demokraside aramaktadır.

O, herkesin demokratik sürece katılmasından yanadır. Herkesi politik sürece katılması ise belli bir donanımı gerektirmektedir ve bu donanımı biz –eski Yunan felsefesinden hareketle- politik görüş olarak nitelendiriyoruz. Protagoras, uzlaşma bilgisinden yana tavır almıştır. Daha önce polis’in içindeki sınıflar ve sınıflar arasından yaşanan çatışmalar üzerine yazdıklarımız hatırlanacak olursa, Protagoras farklı kesimlerin ortak payda da ne şekilde birleştirilebileceğine dair bir tartışma yürütmektedir. Burada Platon’un Protagoras diyaloğunda konuşan Protagoras’a başvurduğumuzda iki yaklaşım yakalamaktayız: adil ve makul karar verme. Adil karar, her şeyin yerli yerinde olabilmesi demektir. Makul karar verebilmek ise haysiyetin düşünüldüğü bir karardır. Burada kullanılan kelime aidos’tur ve utanma, ahlak anlamlarına gelmektedir. O halde makul karar verme, herkesin haysiyetini koruyacak ve herkesin haysiyetine uygun düşecek bir genelleme oluşturabilmek şeklinde düşünülebilmektedir.

KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI ​