- Katılım
- 19 Mart 2019
- Mesajlar
- 8,738
- Tepkime puanı
- 28
- Konum
- Diyarbakır
- Cinsiyet
-
- Bay
- Takım
- Galatasaray
İslam'da hukukun hilafet ve emanete dayandığını söyledik, insan yer yüzünde Allah'ın halifesidir, dedik. Yeryüzünde Allah'ın halifesi olma bakımından, yani hukuka sahip olma bakımından kadın ile erkek arasında hiçbir fark yoktur, İslam'da kadın da erkek gibi ilahî hitaba muhatap bir varlıktır. Hatta ayette sadece kadınlara hitaben "Ey peygamber hanımları..."8 buyrulmaktadır.
Bilindiği gibi insan, kadın-erkek farkı gözetilmeksizin, Allah'ın yer yüzünde halifesidir. Bu husus Kuran'da "Hani Rabbin meleklere -Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım- demişti"9 şeklinde ifade edilmektedir.
Hukuk, emanet ve hilafete, emanet ve hilafet de Allah'a verilen "itaat" sözüne dayanır. Bu sebeple İslam hukukçuları hukuku, ruhlar aleminde Allah'la yapılan sözleşmeye dayandırırlar. Ruhlar, Allah'ı Rab tanıyacaklarına, bu sebeple de dinleyip itaat edeceklerine dair söz vermişlerdi.10 Allah'tan gelen bütün kutsal kitaplar, bu sözleşmenin metinleridir. Onun için Tevrat'a "Eski Ahid", İncil'e de "Yeni Ahid" adı verilmesinin sebebi budur. Allah, bütün duyulardan yüce ve müteal olduğundan Peygamberler verdiğimiz bu sözün ve yapılan anlaşmanın metinleri demek olan ilahî kitapları bize getirmişlerdir. Nitekim Kuran'da da "Allah'ın üzerinize olan nimetini, "işittik ve itaat ettik" dediğiniz zaman Allah'a verdiğiniz sözü hatırlayın. Allah'tan korkup (ahdi ve andı bozmaktan) sakının. şüphesiz Allah, kalbinizdeki şeyi bilir"11buyrulmaktadır.
Hukuk terazisinin bir kefesinde haklar, diğer kefesinde ise vazifeler bulunur. Bunun için İslam hukukunda kadın, hak ve vazifeleri olan bir şahsiyettir. Erkeğin hak ve vazifeleri olduğu gibi, kadının da hak ve vazifeleri vardır. Aile hukukunun esaslarını belirleyen ayetlerde karı kocadan her birinin diğerine karşı hakları kadar vazifesi olduğu bildirilmektedir. "Kadınların örfe göre hakları kadar görevleri vardır"12 buyrulmaktadır. Buna göre ailede ve toplumda hak ve vazife eşitliği vardır. Kadın ailede hakları kadar vazifeye, vazifeleri kadar da haklara sahiptir. Erkeğin de aile içinde hakları kadar vazifesi, vazifeleri kadar da hakları vardır. Bunların hak ve vazifeleri arasında da eşitlik vardır. Ancak erkek kadına veya kadın erkeğe eşit olmadığı için, bunların hak ve vazifeleri arasında bir eşitlik söz konusu değildir, bu yüzden kadın erkek eşitliğini kabul etmeyen Kur'an, "Erkek, kadın gibi değildir"13 buyurmaktadır.
Fertler birleşerek aileyi meydana getirir. Aileler de birleşerek toplumu meydana getirirler. Fert, aile için ne ise, aile de toplum için odur. Fert (yani karı ile koca) ailenin temel direğidir. Toplumun temeli de ailedir. Bu sebeple İslam aileye çok önem verir. Aile temeline dayanan birçok emir ve yasaklar getirmiştir. Nikah, talak, miras ve zina gibi konulardaki emir ve yasaklar böyledir. Onun için birçok ayetlerde ana-baba, karı-koca ve çocuklar hakkında emir ve tavsiyeler bulunmaktadır. Mesela miras taksimini yapan ayet, bölüştürmeyi yaptıktan sonra, "... babalarınız ve oğullarınız... Siz, bunlardan hangisinin size menfaatçe daha yakın olduğunu bilmezsiniz"14 buyurmaktadır.
Buradan ailenin ne kadar önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Bazı kimseler, sanayi toplumunun tesiri altında kalarak, aileyi bir otel veya lokanta gibi gördüklerinden, aileye ait görevleri küçümserler. Hatta bu düşüncenin rüzgarına kapılan kadınlar bile ailede görev almaktansa, eselatoplumda görev almayı tercih ederim derler. Sanayi toplumu, aile-toplum dengesini aile aleyhine ve toplum lehine bozmuştur. Bu sebeple kamu görevi almak, kamu için çalışmak daha şerefli kabul edilmiştir. Onun için Ã?Â?slam'ın kadın ile erkeğe iş bölümü anlamında aile ve toplum için yaptığı görev taksimatı, gerçeği göremeyenler tarafından yadırganmaktadır. Onlar, ailede kadının, toplumda ise erkeğin görevlendirildiğini kabul etmezler. Aile ve toplum diye bir ayrım olmadığı gibi, kadın ve erkek diye de bir ayrım yapılmaz, derler. Kadının yapabileceği şeyi erkeğin, erkeğin yapabileceği şeyi de kadının yapacağını iddia ederler. Tabi ki bu söz ve davranışlarıyla fıtrata ters düşerler. Ve neticede böyle anlayışlar üzerine kurulan toplumlarda bir takım aile bozulma ve çözülmeleri meydana gelir.
Ã?Â?slam'da kadın ailede, erkek de toplumda görevlidir derken, bu her zaman ve mekanda ve her türlü şartlar altında bu böyledir demek değildir. İstisnalar her zaman bulunduğu gibi, bazı şartlarda geçici olarak kadın, erkeğin görevini üstlenebilir. Erkek de kadının görevini üstlenebilir. Mesela gerekirse adam evde çocuk bakarken, kadın da dışarıda çalışabilir. Fakat toplumdaki iş bölümünü tersine çevirerek erkek çocuk baksın, kadın ise çalışsın gibi bir prensip getirilirse, bu insanın yaratılışına ters düştüğü için yürümez. Yoksa kadının çalışması yasak değildir. Kuran'da "Erkeklere, çalışmalarından bir pay, kadınlara da çalışmalarından bir pay vardır"15 buyrulmaktadır. Buna göre kadına iş yasağının varlığını düşünmek, Ã?Â?slam'da kadın çalışamaz, demek yanlıştır.
Ancak kadın ile erkek çalışmada eşittir deyip toplumu böyle bir anlayışla şekillendirmek de yanlıştır. Çalışan kadınların bugünkü sorunlarından birisi de çocuk bakımıdır. Çocuk belli bir zamana kadar annesiyle beraber olmak zorundadır. Bu süreç çocuktan çocuğa değişebilir. Mesela beş yıldan yedi yıla kadar olabilir. Bunun için çocuk kreş ihtiyacını kreş hayatı konuşmada ve bazı davranışlarda geri kalma bozukluklarını, bunlar da diğer bazı lüzumsuz şeyleri ihtiyaç haline getirerek, toplumda yersiz olarak bir zincirleme ihtiyaçlar uzantısı meydana gelecek, yanlışlar yanlışları doğuracak ve bir kısır döngüdür devam edip gidecektir.
Mesela İslam'da kadının kamu görevi alması konusunda herhangi bir yasak mevcut değildir. Ancak Hz. Peygamber'in "İşlerini bir kadının idaresine bırakan bir millet felah bulmaz" şeklinde bir hadisi vardır.16 Sahabeden Ebu Bekre'nin rivayet ettiği bu hadis, kadının devlet başkanı olmasıyla ilgilidir. İslam hukukçuları kadının devlet başkanı olamayacağı hususundaki görüşlerini bu hadise dayandırırlar. Oysa aynı konuda bir ayet-i kerime de vardır. Cenab-ı Hak, "Mümin erkekler ve mümin kadınlar birbirlerinin velileridirler. İyiliği emreder, kötülüğü yasaklarlar, namazı kılar, zekatı verir ve Resulüne itaat ederler. Allah'ın esirgeyeceği kimseler işte bunlardır. Allah sonsuz izzet ve hikmet sahibidir." buyrulmaktadır.17. Ayetteki veliden maksat, amme velayeti yani kamu görevidir. Böylece ayet kadına veli olma, yani devlet başkanlığından en alt seviyedeki bir kamu görevine kadar velayet ifade eden bütün vazifeleri alabileceğini bildirmektedir. Burada ayet ile hadisin çeliştiği görülmektedir. Kadına kamu görevi almayı hadis yasaklarken, ayet izin vermektedir. Hadise karşı bu ayet daha kuvvetli olduğundan, hadisin terk edilip ayetin hükmü geçerli kılınması daha doğrudur. Ancak bu sadece bir izin mahiyetinde olup ihtiyaç duyulursa olur. Yoksa toplum görevi almak kadının asli vazifesi değildir. Daha önce de ifade ettiğimiz gibi kadının asli vazifesi daha çok aile içersinde bulunmaktadır.
İslam'da kadının yerini iyice tespit edebilmek için onun dini, ilmi, siyasi, iktisadi ve ailevi yönleriyle ele almak icap eder. Burada dini yönden maksat iman, ahlak ve ibadet konularıdır.
İslam'ın kadın anlayışına hücum edenler, iman, ibadet ve ahlak konularından daha ziyade şahitlik, miras ve siyaset gibi noktalardan eleştiri getirmektedirler. Zaten iman ve ibadet konularında; namaz kılmak, oruç tutmak, zengin olduğu zaman zekat verip hacca gitmek hususunda kadınla erkek arasında hiçbir fark yoktur. Bunlar her ikisine de farzdır.
Daha önce söylediğimiz gibi İslam'da hukuk, zimmete ve hilafete dayanır. Akıllı, ergin ve inanmış olan herkes Allah'ı yeryüzünde temsil etmeye, hukukî ehliyete sahiptir. Bu demektir ki bu üç evsafa sahip olan, ister kadın olsun ister erkek, ilahî sözleşme metni olan Kur'an-ı Kerim'i uygulama hak ve vazifesine sahip demektir. Hem asaleten hem de vekaleten bu görevin tamamını yani Kuran'ın tümünü uygulama yetkisine sahiptir kadın. Kişilik bölünmez, kadın aynı erkek gibi Kur'an karşısında muhataptır. şu konularda muhatap olup bu konularda muhatap değil demek hukuk mantığına uygun düşmez. Kişi hukukuna ya sahiptir ya değildir. İslam hukukçuları kişinin hukukuna kendisinin sahip olmasına yani bizzat uygulayıcı olmasına hürriyet derler. Başkalarının sahip olması ise esarettir. Haram ve helal sıfatlarının bir şeyde toplanması mümkün olmadığı gibi, birbirine zıt olan bu hür ve köle (esir) sıfatlarının da bir şahısta bulunması imkansızdır. Öyleyse kadın erkek gibi bütün hukukuna sahiptir.18
Kadına Cuma namazı farz değildir. Ama kadın cuma namazı kılarsa, kılabilir; kadın cuma namazı kılamaz diye bir şey yoktur. Hatta o cuma namazı kıldığı zaman, cuma öğle namazı yerine geçeceği için, öğle namazı onun üzerinden sakıt olur.19
Aile ve toplum işleri, kadın ile erkek arasında kesin, değişmez çizgilerle ve çelik duvarlarla bölünmüş değildir. Aile merkezinde kadın, toplumun merkezinde ise erkek bulunmakla birlikte, cuma namazında olduğu gibi, kadın erkeğin işini gerekirse yapabilir. Erkek de kadının işini yapabilir. Bu genel açıklamalardan sonra hayatın bazı alanlarına bakarak İslam'da kadını tanımaya çalışalım.
Bilindiği gibi insan, kadın-erkek farkı gözetilmeksizin, Allah'ın yer yüzünde halifesidir. Bu husus Kuran'da "Hani Rabbin meleklere -Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım- demişti"9 şeklinde ifade edilmektedir.
Hukuk, emanet ve hilafete, emanet ve hilafet de Allah'a verilen "itaat" sözüne dayanır. Bu sebeple İslam hukukçuları hukuku, ruhlar aleminde Allah'la yapılan sözleşmeye dayandırırlar. Ruhlar, Allah'ı Rab tanıyacaklarına, bu sebeple de dinleyip itaat edeceklerine dair söz vermişlerdi.10 Allah'tan gelen bütün kutsal kitaplar, bu sözleşmenin metinleridir. Onun için Tevrat'a "Eski Ahid", İncil'e de "Yeni Ahid" adı verilmesinin sebebi budur. Allah, bütün duyulardan yüce ve müteal olduğundan Peygamberler verdiğimiz bu sözün ve yapılan anlaşmanın metinleri demek olan ilahî kitapları bize getirmişlerdir. Nitekim Kuran'da da "Allah'ın üzerinize olan nimetini, "işittik ve itaat ettik" dediğiniz zaman Allah'a verdiğiniz sözü hatırlayın. Allah'tan korkup (ahdi ve andı bozmaktan) sakının. şüphesiz Allah, kalbinizdeki şeyi bilir"11buyrulmaktadır.
Hukuk terazisinin bir kefesinde haklar, diğer kefesinde ise vazifeler bulunur. Bunun için İslam hukukunda kadın, hak ve vazifeleri olan bir şahsiyettir. Erkeğin hak ve vazifeleri olduğu gibi, kadının da hak ve vazifeleri vardır. Aile hukukunun esaslarını belirleyen ayetlerde karı kocadan her birinin diğerine karşı hakları kadar vazifesi olduğu bildirilmektedir. "Kadınların örfe göre hakları kadar görevleri vardır"12 buyrulmaktadır. Buna göre ailede ve toplumda hak ve vazife eşitliği vardır. Kadın ailede hakları kadar vazifeye, vazifeleri kadar da haklara sahiptir. Erkeğin de aile içinde hakları kadar vazifesi, vazifeleri kadar da hakları vardır. Bunların hak ve vazifeleri arasında da eşitlik vardır. Ancak erkek kadına veya kadın erkeğe eşit olmadığı için, bunların hak ve vazifeleri arasında bir eşitlik söz konusu değildir, bu yüzden kadın erkek eşitliğini kabul etmeyen Kur'an, "Erkek, kadın gibi değildir"13 buyurmaktadır.
Fertler birleşerek aileyi meydana getirir. Aileler de birleşerek toplumu meydana getirirler. Fert, aile için ne ise, aile de toplum için odur. Fert (yani karı ile koca) ailenin temel direğidir. Toplumun temeli de ailedir. Bu sebeple İslam aileye çok önem verir. Aile temeline dayanan birçok emir ve yasaklar getirmiştir. Nikah, talak, miras ve zina gibi konulardaki emir ve yasaklar böyledir. Onun için birçok ayetlerde ana-baba, karı-koca ve çocuklar hakkında emir ve tavsiyeler bulunmaktadır. Mesela miras taksimini yapan ayet, bölüştürmeyi yaptıktan sonra, "... babalarınız ve oğullarınız... Siz, bunlardan hangisinin size menfaatçe daha yakın olduğunu bilmezsiniz"14 buyurmaktadır.
Buradan ailenin ne kadar önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Bazı kimseler, sanayi toplumunun tesiri altında kalarak, aileyi bir otel veya lokanta gibi gördüklerinden, aileye ait görevleri küçümserler. Hatta bu düşüncenin rüzgarına kapılan kadınlar bile ailede görev almaktansa, eselatoplumda görev almayı tercih ederim derler. Sanayi toplumu, aile-toplum dengesini aile aleyhine ve toplum lehine bozmuştur. Bu sebeple kamu görevi almak, kamu için çalışmak daha şerefli kabul edilmiştir. Onun için Ã?Â?slam'ın kadın ile erkeğe iş bölümü anlamında aile ve toplum için yaptığı görev taksimatı, gerçeği göremeyenler tarafından yadırganmaktadır. Onlar, ailede kadının, toplumda ise erkeğin görevlendirildiğini kabul etmezler. Aile ve toplum diye bir ayrım olmadığı gibi, kadın ve erkek diye de bir ayrım yapılmaz, derler. Kadının yapabileceği şeyi erkeğin, erkeğin yapabileceği şeyi de kadının yapacağını iddia ederler. Tabi ki bu söz ve davranışlarıyla fıtrata ters düşerler. Ve neticede böyle anlayışlar üzerine kurulan toplumlarda bir takım aile bozulma ve çözülmeleri meydana gelir.
Ã?Â?slam'da kadın ailede, erkek de toplumda görevlidir derken, bu her zaman ve mekanda ve her türlü şartlar altında bu böyledir demek değildir. İstisnalar her zaman bulunduğu gibi, bazı şartlarda geçici olarak kadın, erkeğin görevini üstlenebilir. Erkek de kadının görevini üstlenebilir. Mesela gerekirse adam evde çocuk bakarken, kadın da dışarıda çalışabilir. Fakat toplumdaki iş bölümünü tersine çevirerek erkek çocuk baksın, kadın ise çalışsın gibi bir prensip getirilirse, bu insanın yaratılışına ters düştüğü için yürümez. Yoksa kadının çalışması yasak değildir. Kuran'da "Erkeklere, çalışmalarından bir pay, kadınlara da çalışmalarından bir pay vardır"15 buyrulmaktadır. Buna göre kadına iş yasağının varlığını düşünmek, Ã?Â?slam'da kadın çalışamaz, demek yanlıştır.
Ancak kadın ile erkek çalışmada eşittir deyip toplumu böyle bir anlayışla şekillendirmek de yanlıştır. Çalışan kadınların bugünkü sorunlarından birisi de çocuk bakımıdır. Çocuk belli bir zamana kadar annesiyle beraber olmak zorundadır. Bu süreç çocuktan çocuğa değişebilir. Mesela beş yıldan yedi yıla kadar olabilir. Bunun için çocuk kreş ihtiyacını kreş hayatı konuşmada ve bazı davranışlarda geri kalma bozukluklarını, bunlar da diğer bazı lüzumsuz şeyleri ihtiyaç haline getirerek, toplumda yersiz olarak bir zincirleme ihtiyaçlar uzantısı meydana gelecek, yanlışlar yanlışları doğuracak ve bir kısır döngüdür devam edip gidecektir.
Mesela İslam'da kadının kamu görevi alması konusunda herhangi bir yasak mevcut değildir. Ancak Hz. Peygamber'in "İşlerini bir kadının idaresine bırakan bir millet felah bulmaz" şeklinde bir hadisi vardır.16 Sahabeden Ebu Bekre'nin rivayet ettiği bu hadis, kadının devlet başkanı olmasıyla ilgilidir. İslam hukukçuları kadının devlet başkanı olamayacağı hususundaki görüşlerini bu hadise dayandırırlar. Oysa aynı konuda bir ayet-i kerime de vardır. Cenab-ı Hak, "Mümin erkekler ve mümin kadınlar birbirlerinin velileridirler. İyiliği emreder, kötülüğü yasaklarlar, namazı kılar, zekatı verir ve Resulüne itaat ederler. Allah'ın esirgeyeceği kimseler işte bunlardır. Allah sonsuz izzet ve hikmet sahibidir." buyrulmaktadır.17. Ayetteki veliden maksat, amme velayeti yani kamu görevidir. Böylece ayet kadına veli olma, yani devlet başkanlığından en alt seviyedeki bir kamu görevine kadar velayet ifade eden bütün vazifeleri alabileceğini bildirmektedir. Burada ayet ile hadisin çeliştiği görülmektedir. Kadına kamu görevi almayı hadis yasaklarken, ayet izin vermektedir. Hadise karşı bu ayet daha kuvvetli olduğundan, hadisin terk edilip ayetin hükmü geçerli kılınması daha doğrudur. Ancak bu sadece bir izin mahiyetinde olup ihtiyaç duyulursa olur. Yoksa toplum görevi almak kadının asli vazifesi değildir. Daha önce de ifade ettiğimiz gibi kadının asli vazifesi daha çok aile içersinde bulunmaktadır.
İslam'da kadının yerini iyice tespit edebilmek için onun dini, ilmi, siyasi, iktisadi ve ailevi yönleriyle ele almak icap eder. Burada dini yönden maksat iman, ahlak ve ibadet konularıdır.
İslam'ın kadın anlayışına hücum edenler, iman, ibadet ve ahlak konularından daha ziyade şahitlik, miras ve siyaset gibi noktalardan eleştiri getirmektedirler. Zaten iman ve ibadet konularında; namaz kılmak, oruç tutmak, zengin olduğu zaman zekat verip hacca gitmek hususunda kadınla erkek arasında hiçbir fark yoktur. Bunlar her ikisine de farzdır.
Daha önce söylediğimiz gibi İslam'da hukuk, zimmete ve hilafete dayanır. Akıllı, ergin ve inanmış olan herkes Allah'ı yeryüzünde temsil etmeye, hukukî ehliyete sahiptir. Bu demektir ki bu üç evsafa sahip olan, ister kadın olsun ister erkek, ilahî sözleşme metni olan Kur'an-ı Kerim'i uygulama hak ve vazifesine sahip demektir. Hem asaleten hem de vekaleten bu görevin tamamını yani Kuran'ın tümünü uygulama yetkisine sahiptir kadın. Kişilik bölünmez, kadın aynı erkek gibi Kur'an karşısında muhataptır. şu konularda muhatap olup bu konularda muhatap değil demek hukuk mantığına uygun düşmez. Kişi hukukuna ya sahiptir ya değildir. İslam hukukçuları kişinin hukukuna kendisinin sahip olmasına yani bizzat uygulayıcı olmasına hürriyet derler. Başkalarının sahip olması ise esarettir. Haram ve helal sıfatlarının bir şeyde toplanması mümkün olmadığı gibi, birbirine zıt olan bu hür ve köle (esir) sıfatlarının da bir şahısta bulunması imkansızdır. Öyleyse kadın erkek gibi bütün hukukuna sahiptir.18
Kadına Cuma namazı farz değildir. Ama kadın cuma namazı kılarsa, kılabilir; kadın cuma namazı kılamaz diye bir şey yoktur. Hatta o cuma namazı kıldığı zaman, cuma öğle namazı yerine geçeceği için, öğle namazı onun üzerinden sakıt olur.19
Aile ve toplum işleri, kadın ile erkek arasında kesin, değişmez çizgilerle ve çelik duvarlarla bölünmüş değildir. Aile merkezinde kadın, toplumun merkezinde ise erkek bulunmakla birlikte, cuma namazında olduğu gibi, kadın erkeğin işini gerekirse yapabilir. Erkek de kadının işini yapabilir. Bu genel açıklamalardan sonra hayatın bazı alanlarına bakarak İslam'da kadını tanımaya çalışalım.
