FeyyazAdatepe
Misafir Editör
Kimyasal reaksiyonlar sonucunda kimyasal degisimler söz konusudur. Bir reaksiyon sonucunda reaksiyona giren reaktantin veya reaktantlarin yapisi ve enerjisi degisir. Kimyasal reaksiyonlari su sekilde siralayabiliriz.
01. Sentez Reaksiyonlari (Synthesis Reactions)
X + YàXYgenel formülü ile ifade edilir. X ve Y reaksiyona giren reaktantlari sembolize etmektedir. Reaktantlar, element (N2, O2) olabilecegi gibi bilesikte (CO2, CH4) olabilir. Çesitli sentez reaksiyonlari vardir.
Herhangi bir elementin, oksijen ile reaksiyonu sonucunda o elementin oksit bilesigi elde edilir.
2Ba + O2 à 2BaO
Bazi elementlerin birden fazla oksit bilesigi vardir. Bunun sebebi ise oksijenle reaksiyona giren metalin farkli yüklere sahip olmasidir.
4Cu+ + O2 à 2Cu2O
2Cu++ + O2 à 2CuO
Iki tane ametalin reaksiyonu sonucunda kovalent bagli bilesik elde edilir.
2H2 + O2 à2H2O
Ametaller oksijen ile reaksiyon verir. Buna örnek olarak karbondioksit gazi eldesini verebiliriz
C + O2àCO2
Bilesiklerin sentez reaksiyonlarina asagidaki örnek verilebilir.
6CO2 + 6H2O à C6H12O6 + 6O2
Metal oksitlerin su ile reaksiyonu sonucunda hidroksit bilesikleri elde edilir.
CuO + H2O à Cu(OH)2
02. Parçalanma Reaksiyonlari (Decomposition)
XY --> X + Y genel formülü ile ifade edilir. Bir bilesikteki baglar kirilarak kendini olusturan elementlere veya basit moleküllere ayrisir.
2HgO à 2Hg + O2
Eger bag kirma islemi bilesige elektrik akim uygulanarak gerçeklestiriliyorsa bu isleme elektroliz denir. Örnegin suyun kendini olusturan atomlarina ayristirilmasi bu yolla olur.
2H2O à 2H2 + O2
Metal karbonatlar isitildiklarinda , karbondioksit ve metal oksit seklinde parçalanirlar
CaCO3 àCaO + CO2
Li2CO3 à Li2O + CO2
Metal hidroksitler (NaOH ve KOH hariç) isitildiklarinda metal oksit ve su molekülüne ayrisirlar.
Cu(OH)2 à CuO + H2O
Metal kloratlar isitildiklarinda metal klorürleri (tuzlari) ve oksijene ayrisirlar.
2KClO3 à 2KCl + 3O2
Ba(ClO3)2 à BaCl2 + O2
Bazi asitler isitildiklarinda metal olmayan oksitlerine ve suya ayrisirlar
H2SO4 à SO3 + H2O
03. Tek Atomun Yerdegistirme Reaksiyonlari (Single Displacement Reactions)
Bir elementin, bir bilesigi olusturan elementlerden birisi ile yer degistirme reaksiyonudur Metal iyon içeren bilesik suda çözünmelidir. Böylece suda çözünen bilesikteki iyonlar serbest hale geçer ve diger iyonla yer degistirebilir. Bu reaksiyonun gerçeklesmesi için gerekli kural aktivitesi yüksek olan metal aktivitesi kendinden daha düsük bir metalle yer degistirebilir.Metallerin aktivesi asagida verilmistir.
Li>K>Ca>Na>Mg>Al>Zn>Cr>Fe>Ni>Sn>Pb>H2>Cu>Hg>Ag>Pt> Au
Halojenlerde ise
F>Cl>Br>I seklinde yüksek aktiviteye sahip elementten düsük aktiviteye sahip elemente dogru gitmektedir.
A + XY à AY + X
A + XY à XA + Y
Yukaridaki formülde A, X ve Y element, XY, AY ve XA ise bilesiktir.
Bu tür reaksiyonlar çesitli seklide gerçeklesebilir.
·Tek haldeki katyon ile bilesikteki katyon yerdegistirebilir.
2Al + 3Fe(NO3)2à 3Fe + 2Al(NO3)3
·Su molekülündeki H atomu metal ile yerdegistirebilir.
2Na + 2H2O à 2NaOH + H2
·Aktivitesi düsük bir metal su buhari ile reaksiyona girdigi zaman metal oksit ve hidrojen gazi olusturacak seklide bir reaksiyon gerçeklesir.
3Fe + 4H2O à Fe3O4 + 4H2
·Bir asit bilesigi ile metalin reaksiyonunda, asidin hidrojeni ile metal yerdegistirerek, tuz ve hidrojen gazi olustururlar.
Mg + 2HCl àMgCl2 + H2
·Halojenlerin yer degistirme reaksiyonlari
Cl2 + 2KBrà2KCl + Br2
04. Ikili Yerdegistirme Reaksiyonlari (Double Displacement Reactions)
Iki bilesik reaksiyona girerken birinci bilesigin katyonu ile ikinci bilesigin katyonu yer degistirir.
AB + XYàAY + BX
NaCO3 (**) + BaCl2 (**) à2NaCl (**) + BaCO3 (k)
K3 PO4 (**) + 3MgF2 (**) à3KF (**) + Mg3PO4 (k)
2NH4 OH(**) + CuCl2 (**) à2NH4 Cl(**) + Cu(OH)2 (k)
Pb(NO3)2 (**) + CaBr2 (**) àCa(NO3)2 (**) (**) + PbBr2 (k)
Aqueous çözelti (**) bilesigin suda çözündügü anlamina gelmektedir. NaCl (k) sodyum klorürün kati halde oldugunu belirtmektedir. NaCl(**) ise sodyum klorür tuzunun suda çözünmüs halde oldugunu gösterir (çözelti formunda)
Iki atomun yer degistirildigi reaksiyonlarda reaskiyona giren reaktantlar suda çözünebilmelidirler. Böylelikle bilesigi olusturan iyonlar serbest hale geçerek yer degistirme islemini yapabilirler.
Çözünürlük bir bilesigin sudaki çözünebilme kapasitesinin bir ölçüsüdür. Asagidaki tabloda elementlerin degisik anyonlarla yapmis oldugu bilesiklerinin çözünürlükleri ile ilgili bilgiler vermektedir.
05. Yanma Reaksiyonlari
Yanma reaksiyonlari kimyasal bir bilesigin oksijen atomu ile reaksiyona girmesi sonucunda gerçeklesir.
CH4 + O2 à CO2 + H2O
C2H6 + O2 à CO2 + H2O
C6H12O6 + O2 à CO2 + H2O
C2H5OH + O2 à CO2 + H2O
Asagidaki reaksiyonlarin hangi tip reaksiyonlar oldugunu bulunuz
2Fe + O2 à2FeO
4Fe + 3O2 à2Fe2O3
2C4H10 + 13O2 à8CO2 + 10H2O
Ca(OH)2 + H3PO4 àCa3(PO4)2 + H2O
2NaCl à2Na + Cl2
2Na + H2O à2NaOH + H2
N2 + 3H2 à2NH3
HCl + FeS àFeCl2 + H2S
Fe + CuSO4 àFeSO4 + Cu
2P + 3Cl2 à2PCl3
HCl + AgNO3 àHNO3 + AgCl
C7H16 + 11O2 à7CO2 + 8H2O
P4O10 + 6H2Oà4H3PO4
3Fe + 4H2O àFe3O4 + 4H2
2H3PO4 àH4P2O7 + H2O
Al2(SO4)3 + 3Ca(OH)2 à2Al(OH)3 + 3CaSO4
CaC2 + 2H2O àC2H2 + Ca(OH)2
Fe2O3 + 3C à3CO + 2Fe
2MgNH4PO4 àMg2P2O7 + 2NH3 + H2O
2As + 6NaOH à2Na3AsO3 + 3H2
C10H16 + 8Cl2 à10C + 16HCl
AgNO3 + Cu àCuNO3 + Ag
Cevaplar
Sentez reaksiyonlari
Sentez reaksiyonlari
Yanma reaksiyonlari
Çift atom yerdegistirme
Ayrisma reaksiyonlari
Tek atom yerdegistirme
Sentez reaksiyonlari
Çift atom yerdegistirme
Tek atom yerdegistirme
Sentez reaksiyonlari
Çift atom yerdegistirme
Yanma reaksiyonu
Sentez reaksiyonlari
Tek atom yerdegistirme
Ayrisma reaksiyonlari
Çift atom yerdegistirme
Çift atom yerdegistirme
Tek atom yerdegistirme
Ayrisma reaksiyonlari
Tek atom yerdegistirme
Tek atom yerdegistirme
Tek atom yerdegistirme
06. Yükseltgenme Indirgenme Reaksiyonlari
Elektron transferi ile gerçeklesen bir reaksiyondur.
Yükseltgenme olayi atomun elektron kaybetmesi ile veya oksidasyon sayisinin artmasi ile gerçeklesirken indirgenme olayi ise atomun elektron kazanmasi ile veya oksidasyon sayisinin azalmasi ile gerçeklesir.
S +O2 à S O2
0 0 4+ 2-
Yukaridaki reaksiyonda kükürtün oksidasyon sayisi 0’dan 4+’e yükselmistir. Kükürt yükseltgenmistir denir. Oksijenin ise oksidasyon sayisi 0’dan -2’ye azalmistir (2 elektron kazanmistir). Oksijen indirgenmistir. Bu tür reaksiyonlarda bir atom kendi kendine indirgenemez veya yükseltgenemez. Yükseltegenen atom ayni zamanda indirgen ajan olarak bilinir. Tam tersine indirgenen atom ayni zamanda yükseltgen ajandir. Bu tür elektron alis verisi olan reaksiyonlara redoks tepkimeleri denir.
Bu tür reaksiyonlarda hesap yapilabilmesi için öncelikle atomlarin veya bilesiklerin oksidayon sayilarinin bilinmesi gerekmektedir. Genel olarak su sekilde siniflandirilabilir.
Elementel haldeki ( O2, Na, H2, P4) tüm atomlarin oksidasyon sayisi 0 dir
Basit iyonlarda oksidasyon sayisi iyonun sahip oldugu yüke esittir (Cl- = -1, Na+ = +1)
Hidrojen bir çok reaksiyonda +1 oksidasyon sayisina sahiptir.
Oksijen içeren bilesiklerde oksijen genellikle -2 oksidasyon basamagina sahiptir. Fakat peroksit bilesiklerinde oksijen -1 oksidasyon basamagina sahiptir.
Flor -1 oksidasyon sayisina sahiptir.
Yukaridaki temel kurallar esliginde bilesigi olusturan atomlarin oksidayon basamaklari hesaplanabilir. Burada öncelikle bilegin toplam oksidasyon sayisina bakilmalidir. Yani eger yüksiz bir bilesikse toplam oksidasyon sayisi o’ dir. Veya (-) yüklü bir bilesikse toplam oksidasyon basamagi (-1) dir.
K2CO3 yüksüz bir bilesik oldugu için toplam oksidasyon basamagi 0’ dir. Yani bilesigi olusturan elementlerin elektronlarinin toplami 0 olmalidir. Oksijenin -2 oksidasyon basamagina sahip oldugunu söylemistik. Bilesikte 3 tane oksijen oldugundan ,oksijenden gelen elektron sayisi 3 x (-2)= -6 dir.
K 1+ oksidasyon basamagina sahiptir. Potasyumdan gelen elektron sayisi 2 x (+1)= +2. Buradan karbonun oksidayon sayisini bulabiliriz.
(-6) + (+2) + (x) = 0
x = +4 olmalidir.
HSO4 - örneginde ise bilesigin toplam oksidasyon sayisi -1 dir .
Hidrojenin oksidasyon basamagi +1, oksijenin oksidasyon basamagi (-2) x 4 = 8
Kükürtün oksidasyon basamagi bulunabilir. (+1) + (-8) + (x) = -1
x = +6
Eger kükürt S2 seklinde olsaydi o zaman (2x) demeliydik.
Yukarida bahsedilenleri bir örnek üzerinde uygulayabiliriz.
Fe2O3 + 3CO à 2Fe + 3CO2
Fe2O3 bilesiginde oksijenin oksidasyon sayisinin -2 oldugunu ve bilesigin toplam oksidayon sayisinin 0 oldugunu biliyoruz
3 x (-2) + (2x)= 0
x= +3 (demirin oksidasyon basamagi)
Fe’ nin oksidasyon sayisi +3’den 0’ azalmis, yani elektron kaybetmis, yani indirgenmis, bu nedenlede yükseltgen ajan
CO bilesigindeki karbonun oksidasyon sayisi (-2) + (x) = 0
X= +2 (karbonun oksidasyon sayisi)
CO2 bilesigindeki karbonun oksidasyon sayisi 2 x (-2) + (x) = 0
X= +4 (karbonun oksidasyon sayisi)
C’ nin oksidasyon sayisi +2’den +4’ e yükselmis , yani elektron kazanmis, yani yükseltgenmis, bu nedenlede indirgen ajan.
06.01 Redoks Tepkimelerinin Esitlenmesi
06.01.01 Reaksiyon Asidik çözeltide gerçeklesiyor ise
1. Öncelikle verilen reaksiyonun yari basamak reaksiyonlari yazilarak atomlarin gerekli stokiyometrik dengeleri saglanir.
MnO4- + As4O6à Mn2+ + H3AsO4 (ana reaksiyon)
MnO4- à Mn2+ (Mn +7 den +2 ye indirgeniyor)
As4O6à 4H3AsO4 (As +3 den +5e yükseltgeniyor)
2. Reaksiyondaki Oksijen ve hidrojen dengeleri saglanir.
Eger reaksiyon asidik ortamda olusuyorsa her oksijen atomu için reaksiyonun karsi tarafina 1 H2O molekülü eklenir. Hidrojen dengesini saglamak içinde su eklenen tarafin zit tarafina gerektigi kadar H+ iyonu eklenir.
8H+ +MnO4- à Mn2+ + 4 H2O
10 H2O + As4O6à 4H3AsO4 + 8H+
(reaksiyonun sag tarafinda 16 oksijen, sol tarafinda 6 oksijen bulunmaktadir. Bu nedenle sol tarafa 10 H2O eklenmelidir)
3. Herbir ara reaksiyondaki, reaksiyonun saginda ve solundaki yükü esitlemek için gerekli tarafa elektron eklenir.
8H+ +MnO4- à Mn2+ + 4 H2O
8 + (-1) = +7
+7= +2 à 5e + (+7) =+2à ( +2) = +2
5e + 8H+ +MnO4- à Mn2+ + 4 H2O
10 H2O + As4O6à 4H3AsO4 + 8H+ + 8e
4. Iki yari tepkimenin elektronlarini ayni yapip yok edebilmek için gerekli katsayi ile çarpilir ve yari tepkimelere taraf tarafa toplanir
8x ( 5e + 8H+ +MnO4- à Mn2+ + 4 H2O )
5 x( 10 H2O + As4O6à 4H3AsO4 + 8H+ + 8e)
40e + 64H+ +8MnO4- à 8Mn2+ + 32H2O )
50 H2O + 5As4O6à 20H3AsO4 + 40H+ + 40e
_________________________________________
24H+ +8MnO4- + 5As4O6 + 18 H2O à 8Mn2+ + 20H3AsO4
06.01.02 Reaksiyon Bazik Çözeltide Gerçeklesiyor ise
1. Öncelikle verilen reaksiyonun yari basamak reaksiyonlari yazilarak atomlarin gerekli stokiyometrik dengeleri saglanir.
MnO4- + N2H4à MnO2 + N2 (ana reaksiyon)
MnO4- à MnO2
N2H4à N2
2. Reaksiyondaki Oksijen ve hidrojen dengeleri saglanir.
Eger reaksiyon bazik ortamda olusuyorsa ise her oksijen atomu için reaksiyonun karsi tarafina 1 H2O molekülü eklenir. Eklenen suda bulunan hidrojen sayisi kadar diger tarafa H2O molekülü eklenir. Tekrar oksijen, hidrojen esitligini saglamak için eklenen su molekül kadar diger tarafa OH- eklenir.
MnO4- à MnO2 + 2 H2O
4H2O + MnO4- à MnO2 + 2 H2O
4H2O + MnO4- à MnO2 + 2H2O + 4OH- (sagdaki ve soldaki su molekülleri birbirini götürür)
2H2O + MnO4- à MnO2 + 4OH-
N2H4à N2 + 4H2O (her H atomu için 1 mol H2O gerekli)
4OH- +N2H4à N2 + 4H2O (her eklenen 1 molH2O molekülü için 1 mol OH- ters tarafa eklenir)
3. Herbir ara reaksiyondaki, reaksiyonun saginda ve solundaki yükü esitlemek için gerekli tarafa elektron eklenir.
2H2O + MnO4- à MnO2 + 4OH-
(-1) = - 4
(-1) + 3e = - 4
3e + 2H2O + MnO4- à MnO2 + 4OH-
4OH- +N2H4à N2 + 4H2O
(-4) = O
(-4) = O +4e
4OH- +N2H4à N2 + 4H2O + 4e
4. Iki yari tepkimenin elektronlarini ayni yapip yok edebilmek için gerekli katsayi ile çarpilir ve yari tepkimelere taraf tarafa toplanir
4 x (3e + 2H2O + MnO4- à MnO2 + 4OH-)
3 x (4OH- +N2H4à N2 + 4H2O + 4e)
12e + 8H2O + 4 MnO4- à 4 MnO2 + 16OH-)
12OH- + 3N2H4à 3N2 + 12H2O + 12e
_______________________________________
4 MnO4- + 3N2H4 à 4 MnO2 + 3N2 + 4H2O + 4OH-
01. Sentez Reaksiyonlari (Synthesis Reactions)
X + YàXYgenel formülü ile ifade edilir. X ve Y reaksiyona giren reaktantlari sembolize etmektedir. Reaktantlar, element (N2, O2) olabilecegi gibi bilesikte (CO2, CH4) olabilir. Çesitli sentez reaksiyonlari vardir.
Herhangi bir elementin, oksijen ile reaksiyonu sonucunda o elementin oksit bilesigi elde edilir.
2Ba + O2 à 2BaO
Bazi elementlerin birden fazla oksit bilesigi vardir. Bunun sebebi ise oksijenle reaksiyona giren metalin farkli yüklere sahip olmasidir.
4Cu+ + O2 à 2Cu2O
2Cu++ + O2 à 2CuO
Iki tane ametalin reaksiyonu sonucunda kovalent bagli bilesik elde edilir.
2H2 + O2 à2H2O
Ametaller oksijen ile reaksiyon verir. Buna örnek olarak karbondioksit gazi eldesini verebiliriz
C + O2àCO2
Bilesiklerin sentez reaksiyonlarina asagidaki örnek verilebilir.
6CO2 + 6H2O à C6H12O6 + 6O2
Metal oksitlerin su ile reaksiyonu sonucunda hidroksit bilesikleri elde edilir.
CuO + H2O à Cu(OH)2
02. Parçalanma Reaksiyonlari (Decomposition)
XY --> X + Y genel formülü ile ifade edilir. Bir bilesikteki baglar kirilarak kendini olusturan elementlere veya basit moleküllere ayrisir.
2HgO à 2Hg + O2
Eger bag kirma islemi bilesige elektrik akim uygulanarak gerçeklestiriliyorsa bu isleme elektroliz denir. Örnegin suyun kendini olusturan atomlarina ayristirilmasi bu yolla olur.
2H2O à 2H2 + O2
Metal karbonatlar isitildiklarinda , karbondioksit ve metal oksit seklinde parçalanirlar
CaCO3 àCaO + CO2
Li2CO3 à Li2O + CO2
Metal hidroksitler (NaOH ve KOH hariç) isitildiklarinda metal oksit ve su molekülüne ayrisirlar.
Cu(OH)2 à CuO + H2O
Metal kloratlar isitildiklarinda metal klorürleri (tuzlari) ve oksijene ayrisirlar.
2KClO3 à 2KCl + 3O2
Ba(ClO3)2 à BaCl2 + O2
Bazi asitler isitildiklarinda metal olmayan oksitlerine ve suya ayrisirlar
H2SO4 à SO3 + H2O
03. Tek Atomun Yerdegistirme Reaksiyonlari (Single Displacement Reactions)
Bir elementin, bir bilesigi olusturan elementlerden birisi ile yer degistirme reaksiyonudur Metal iyon içeren bilesik suda çözünmelidir. Böylece suda çözünen bilesikteki iyonlar serbest hale geçer ve diger iyonla yer degistirebilir. Bu reaksiyonun gerçeklesmesi için gerekli kural aktivitesi yüksek olan metal aktivitesi kendinden daha düsük bir metalle yer degistirebilir.Metallerin aktivesi asagida verilmistir.
Li>K>Ca>Na>Mg>Al>Zn>Cr>Fe>Ni>Sn>Pb>H2>Cu>Hg>Ag>Pt> Au
Halojenlerde ise
F>Cl>Br>I seklinde yüksek aktiviteye sahip elementten düsük aktiviteye sahip elemente dogru gitmektedir.
A + XY à AY + X
A + XY à XA + Y
Yukaridaki formülde A, X ve Y element, XY, AY ve XA ise bilesiktir.
Bu tür reaksiyonlar çesitli seklide gerçeklesebilir.
·Tek haldeki katyon ile bilesikteki katyon yerdegistirebilir.
2Al + 3Fe(NO3)2à 3Fe + 2Al(NO3)3
·Su molekülündeki H atomu metal ile yerdegistirebilir.
2Na + 2H2O à 2NaOH + H2
·Aktivitesi düsük bir metal su buhari ile reaksiyona girdigi zaman metal oksit ve hidrojen gazi olusturacak seklide bir reaksiyon gerçeklesir.
3Fe + 4H2O à Fe3O4 + 4H2
·Bir asit bilesigi ile metalin reaksiyonunda, asidin hidrojeni ile metal yerdegistirerek, tuz ve hidrojen gazi olustururlar.
Mg + 2HCl àMgCl2 + H2
·Halojenlerin yer degistirme reaksiyonlari
Cl2 + 2KBrà2KCl + Br2
04. Ikili Yerdegistirme Reaksiyonlari (Double Displacement Reactions)
Iki bilesik reaksiyona girerken birinci bilesigin katyonu ile ikinci bilesigin katyonu yer degistirir.
AB + XYàAY + BX
NaCO3 (**) + BaCl2 (**) à2NaCl (**) + BaCO3 (k)
K3 PO4 (**) + 3MgF2 (**) à3KF (**) + Mg3PO4 (k)
2NH4 OH(**) + CuCl2 (**) à2NH4 Cl(**) + Cu(OH)2 (k)
Pb(NO3)2 (**) + CaBr2 (**) àCa(NO3)2 (**) (**) + PbBr2 (k)
Aqueous çözelti (**) bilesigin suda çözündügü anlamina gelmektedir. NaCl (k) sodyum klorürün kati halde oldugunu belirtmektedir. NaCl(**) ise sodyum klorür tuzunun suda çözünmüs halde oldugunu gösterir (çözelti formunda)
Iki atomun yer degistirildigi reaksiyonlarda reaskiyona giren reaktantlar suda çözünebilmelidirler. Böylelikle bilesigi olusturan iyonlar serbest hale geçerek yer degistirme islemini yapabilirler.
Çözünürlük bir bilesigin sudaki çözünebilme kapasitesinin bir ölçüsüdür. Asagidaki tabloda elementlerin degisik anyonlarla yapmis oldugu bilesiklerinin çözünürlükleri ile ilgili bilgiler vermektedir.
05. Yanma Reaksiyonlari
Yanma reaksiyonlari kimyasal bir bilesigin oksijen atomu ile reaksiyona girmesi sonucunda gerçeklesir.
CH4 + O2 à CO2 + H2O
C2H6 + O2 à CO2 + H2O
C6H12O6 + O2 à CO2 + H2O
C2H5OH + O2 à CO2 + H2O
Asagidaki reaksiyonlarin hangi tip reaksiyonlar oldugunu bulunuz
2Fe + O2 à2FeO
4Fe + 3O2 à2Fe2O3
2C4H10 + 13O2 à8CO2 + 10H2O
Ca(OH)2 + H3PO4 àCa3(PO4)2 + H2O
2NaCl à2Na + Cl2
2Na + H2O à2NaOH + H2
N2 + 3H2 à2NH3
HCl + FeS àFeCl2 + H2S
Fe + CuSO4 àFeSO4 + Cu
2P + 3Cl2 à2PCl3
HCl + AgNO3 àHNO3 + AgCl
C7H16 + 11O2 à7CO2 + 8H2O
P4O10 + 6H2Oà4H3PO4
3Fe + 4H2O àFe3O4 + 4H2
2H3PO4 àH4P2O7 + H2O
Al2(SO4)3 + 3Ca(OH)2 à2Al(OH)3 + 3CaSO4
CaC2 + 2H2O àC2H2 + Ca(OH)2
Fe2O3 + 3C à3CO + 2Fe
2MgNH4PO4 àMg2P2O7 + 2NH3 + H2O
2As + 6NaOH à2Na3AsO3 + 3H2
C10H16 + 8Cl2 à10C + 16HCl
AgNO3 + Cu àCuNO3 + Ag
Cevaplar
Sentez reaksiyonlari
Sentez reaksiyonlari
Yanma reaksiyonlari
Çift atom yerdegistirme
Ayrisma reaksiyonlari
Tek atom yerdegistirme
Sentez reaksiyonlari
Çift atom yerdegistirme
Tek atom yerdegistirme
Sentez reaksiyonlari
Çift atom yerdegistirme
Yanma reaksiyonu
Sentez reaksiyonlari
Tek atom yerdegistirme
Ayrisma reaksiyonlari
Çift atom yerdegistirme
Çift atom yerdegistirme
Tek atom yerdegistirme
Ayrisma reaksiyonlari
Tek atom yerdegistirme
Tek atom yerdegistirme
Tek atom yerdegistirme
06. Yükseltgenme Indirgenme Reaksiyonlari
Elektron transferi ile gerçeklesen bir reaksiyondur.
Yükseltgenme olayi atomun elektron kaybetmesi ile veya oksidasyon sayisinin artmasi ile gerçeklesirken indirgenme olayi ise atomun elektron kazanmasi ile veya oksidasyon sayisinin azalmasi ile gerçeklesir.
S +O2 à S O2
0 0 4+ 2-
Yukaridaki reaksiyonda kükürtün oksidasyon sayisi 0’dan 4+’e yükselmistir. Kükürt yükseltgenmistir denir. Oksijenin ise oksidasyon sayisi 0’dan -2’ye azalmistir (2 elektron kazanmistir). Oksijen indirgenmistir. Bu tür reaksiyonlarda bir atom kendi kendine indirgenemez veya yükseltgenemez. Yükseltegenen atom ayni zamanda indirgen ajan olarak bilinir. Tam tersine indirgenen atom ayni zamanda yükseltgen ajandir. Bu tür elektron alis verisi olan reaksiyonlara redoks tepkimeleri denir.
Bu tür reaksiyonlarda hesap yapilabilmesi için öncelikle atomlarin veya bilesiklerin oksidayon sayilarinin bilinmesi gerekmektedir. Genel olarak su sekilde siniflandirilabilir.
Elementel haldeki ( O2, Na, H2, P4) tüm atomlarin oksidasyon sayisi 0 dir
Basit iyonlarda oksidasyon sayisi iyonun sahip oldugu yüke esittir (Cl- = -1, Na+ = +1)
Hidrojen bir çok reaksiyonda +1 oksidasyon sayisina sahiptir.
Oksijen içeren bilesiklerde oksijen genellikle -2 oksidasyon basamagina sahiptir. Fakat peroksit bilesiklerinde oksijen -1 oksidasyon basamagina sahiptir.
Flor -1 oksidasyon sayisina sahiptir.
Yukaridaki temel kurallar esliginde bilesigi olusturan atomlarin oksidayon basamaklari hesaplanabilir. Burada öncelikle bilegin toplam oksidasyon sayisina bakilmalidir. Yani eger yüksiz bir bilesikse toplam oksidasyon sayisi o’ dir. Veya (-) yüklü bir bilesikse toplam oksidasyon basamagi (-1) dir.
K2CO3 yüksüz bir bilesik oldugu için toplam oksidasyon basamagi 0’ dir. Yani bilesigi olusturan elementlerin elektronlarinin toplami 0 olmalidir. Oksijenin -2 oksidasyon basamagina sahip oldugunu söylemistik. Bilesikte 3 tane oksijen oldugundan ,oksijenden gelen elektron sayisi 3 x (-2)= -6 dir.
K 1+ oksidasyon basamagina sahiptir. Potasyumdan gelen elektron sayisi 2 x (+1)= +2. Buradan karbonun oksidayon sayisini bulabiliriz.
(-6) + (+2) + (x) = 0
x = +4 olmalidir.
HSO4 - örneginde ise bilesigin toplam oksidasyon sayisi -1 dir .
Hidrojenin oksidasyon basamagi +1, oksijenin oksidasyon basamagi (-2) x 4 = 8
Kükürtün oksidasyon basamagi bulunabilir. (+1) + (-8) + (x) = -1
x = +6
Eger kükürt S2 seklinde olsaydi o zaman (2x) demeliydik.
Yukarida bahsedilenleri bir örnek üzerinde uygulayabiliriz.
Fe2O3 + 3CO à 2Fe + 3CO2
Fe2O3 bilesiginde oksijenin oksidasyon sayisinin -2 oldugunu ve bilesigin toplam oksidayon sayisinin 0 oldugunu biliyoruz
3 x (-2) + (2x)= 0
x= +3 (demirin oksidasyon basamagi)
Fe’ nin oksidasyon sayisi +3’den 0’ azalmis, yani elektron kaybetmis, yani indirgenmis, bu nedenlede yükseltgen ajan
CO bilesigindeki karbonun oksidasyon sayisi (-2) + (x) = 0
X= +2 (karbonun oksidasyon sayisi)
CO2 bilesigindeki karbonun oksidasyon sayisi 2 x (-2) + (x) = 0
X= +4 (karbonun oksidasyon sayisi)
C’ nin oksidasyon sayisi +2’den +4’ e yükselmis , yani elektron kazanmis, yani yükseltgenmis, bu nedenlede indirgen ajan.
06.01 Redoks Tepkimelerinin Esitlenmesi
06.01.01 Reaksiyon Asidik çözeltide gerçeklesiyor ise
1. Öncelikle verilen reaksiyonun yari basamak reaksiyonlari yazilarak atomlarin gerekli stokiyometrik dengeleri saglanir.
MnO4- + As4O6à Mn2+ + H3AsO4 (ana reaksiyon)
MnO4- à Mn2+ (Mn +7 den +2 ye indirgeniyor)
As4O6à 4H3AsO4 (As +3 den +5e yükseltgeniyor)
2. Reaksiyondaki Oksijen ve hidrojen dengeleri saglanir.
Eger reaksiyon asidik ortamda olusuyorsa her oksijen atomu için reaksiyonun karsi tarafina 1 H2O molekülü eklenir. Hidrojen dengesini saglamak içinde su eklenen tarafin zit tarafina gerektigi kadar H+ iyonu eklenir.
8H+ +MnO4- à Mn2+ + 4 H2O
10 H2O + As4O6à 4H3AsO4 + 8H+
(reaksiyonun sag tarafinda 16 oksijen, sol tarafinda 6 oksijen bulunmaktadir. Bu nedenle sol tarafa 10 H2O eklenmelidir)
3. Herbir ara reaksiyondaki, reaksiyonun saginda ve solundaki yükü esitlemek için gerekli tarafa elektron eklenir.
8H+ +MnO4- à Mn2+ + 4 H2O
8 + (-1) = +7
+7= +2 à 5e + (+7) =+2à ( +2) = +2
5e + 8H+ +MnO4- à Mn2+ + 4 H2O
10 H2O + As4O6à 4H3AsO4 + 8H+ + 8e
4. Iki yari tepkimenin elektronlarini ayni yapip yok edebilmek için gerekli katsayi ile çarpilir ve yari tepkimelere taraf tarafa toplanir
8x ( 5e + 8H+ +MnO4- à Mn2+ + 4 H2O )
5 x( 10 H2O + As4O6à 4H3AsO4 + 8H+ + 8e)
40e + 64H+ +8MnO4- à 8Mn2+ + 32H2O )
50 H2O + 5As4O6à 20H3AsO4 + 40H+ + 40e
_________________________________________
24H+ +8MnO4- + 5As4O6 + 18 H2O à 8Mn2+ + 20H3AsO4
06.01.02 Reaksiyon Bazik Çözeltide Gerçeklesiyor ise
1. Öncelikle verilen reaksiyonun yari basamak reaksiyonlari yazilarak atomlarin gerekli stokiyometrik dengeleri saglanir.
MnO4- + N2H4à MnO2 + N2 (ana reaksiyon)
MnO4- à MnO2
N2H4à N2
2. Reaksiyondaki Oksijen ve hidrojen dengeleri saglanir.
Eger reaksiyon bazik ortamda olusuyorsa ise her oksijen atomu için reaksiyonun karsi tarafina 1 H2O molekülü eklenir. Eklenen suda bulunan hidrojen sayisi kadar diger tarafa H2O molekülü eklenir. Tekrar oksijen, hidrojen esitligini saglamak için eklenen su molekül kadar diger tarafa OH- eklenir.
MnO4- à MnO2 + 2 H2O
4H2O + MnO4- à MnO2 + 2 H2O
4H2O + MnO4- à MnO2 + 2H2O + 4OH- (sagdaki ve soldaki su molekülleri birbirini götürür)
2H2O + MnO4- à MnO2 + 4OH-
N2H4à N2 + 4H2O (her H atomu için 1 mol H2O gerekli)
4OH- +N2H4à N2 + 4H2O (her eklenen 1 molH2O molekülü için 1 mol OH- ters tarafa eklenir)
3. Herbir ara reaksiyondaki, reaksiyonun saginda ve solundaki yükü esitlemek için gerekli tarafa elektron eklenir.
2H2O + MnO4- à MnO2 + 4OH-
(-1) = - 4
(-1) + 3e = - 4
3e + 2H2O + MnO4- à MnO2 + 4OH-
4OH- +N2H4à N2 + 4H2O
(-4) = O
(-4) = O +4e
4OH- +N2H4à N2 + 4H2O + 4e
4. Iki yari tepkimenin elektronlarini ayni yapip yok edebilmek için gerekli katsayi ile çarpilir ve yari tepkimelere taraf tarafa toplanir
4 x (3e + 2H2O + MnO4- à MnO2 + 4OH-)
3 x (4OH- +N2H4à N2 + 4H2O + 4e)
12e + 8H2O + 4 MnO4- à 4 MnO2 + 16OH-)
12OH- + 3N2H4à 3N2 + 12H2O + 12e
_______________________________________
4 MnO4- + 3N2H4 à 4 MnO2 + 3N2 + 4H2O + 4OH-