FeyyazAdatepe
Misafir Editör
Kozmik ışınları oluşturan yüklü parçacıklar Dünya'nın yakınlarına geldiklerinde, onun magnetik alanının etkisiyle yollarını değiştirirler; bir kısmı magnetik alan çizgileri arasında hapsolurken manyetik alana eğik açıyla giren diğer bir kısmı da manyetik alan çizgileri boyunca helezon çizerek magnetik kutuplardan yer atmosferine girerler. Dünya'nın magnetik alan çizgileri arasında hapsolunarak bize ulaşamayan kozmik parçacıkalar, Van Allen ışınım kuşaklarını oluştururlar.
Dünya etrafında iki kuvvetli ışınım kuşağı oluşur. Bunun nedeni kozmik parçacıkların farklı ilk enerjiye sahip iki esas grup oluşturmasıdır. İlk kuşak Dünya'dan 4000 km. ikinci kuşak ta 16000 km. kadar uzakta oluşmaktadır. Dünya'dan 30000 km. uzakta dahi, manyetik alanın etkinliğini gösterip, kozmik parçacıkları yakalıyarak ışınım kuşakları oluşturduğu 1958 yılında Kaşif 1 ve öncü 3 uydu verilerinin analizi sonucu Van Allen tarafından gösterilmiştir.
Manyetik kutuplardan yer atmosferine girebilen kozmik parçacıkla, iyonosfer ve strotosfer tabakalarına girdiklerinde, hava molekülleri ve atomlarıyla çarpışma sonucu enerjilerini kaybederler. Çarpışmayla enerjilerin aktarıldığı hava atomlarında yörüngeleri değiştirilen elektronlar tekrar kararlı hale gelirken, kozmik parçacıklardan aldıkları kinetik enerjiyi ışınım enerjisi olarak değişik dalga boylarında salarlar. Böylece magnetik kutup bölgelerinde kutup ışıması oluşur.
Magnetik kutuplarda gece gökyüzünü izlerseniz, orada rengarenk ışıklı tül perdelerin hafif bir rüzgarda sallandığı hissine kapılabilinen görünteler görülür.
Kutup ışıması dediğimiz bu olay, Yeryüzü'nden 100-1000 km yüksekliklerde oluşur ve güneş faaliyetlerinin arttığı, lekelerin çoğaldığı zamanlarda kutup ışıması da çoğalmaktadır. Buda bize kozmik ışınların kaynaklarından birinin Güneş olduğunu göstermektedir.
Bilim kurgu kitaplarında ve uzay filmlerinde olay kahramanı zorda kalınca, etrafında bir magnetik alan oluşturarak dış etkilerden korunur.
Bu gerçekte mümkün müdür?
Evet; aslında biz Dünya'da Yeryüzü'nün tamamını saran büyük bir magnetik alanın korumssı altında yaşıyoruz. Bu alan olmasaydı, kozmik ışınların bombardımanı altındaki Dünya'da canlılığımızı sürdüremeyebilirdik.
Yapma uydulara yerleştirilen magnetometre ölçümleriyle Dünya, ay ve diğer gezegen ve uyduların magnetik alan yapıları incelenmektedir.Yapılan gözlemler göstermektedir ki, ilk bakışta yerin magnetik alanı bir çubuk mıknatısın magnetik alanına benzemektedir.
Bu magnetik alan yapısı, sabit bir eksen etrafında üç boyutta da serbestçe hareket edebilen küçük bir mıknatısın, Dünya üzerinde gezdirilmesiyle elde edilir. Küçük mıknatıs, Dünya üzerindeki magnetik alan çizgilerine paralel konumlarda duracaktır. Bilinmektedir ki küçük mıknatısın, Dünya yüzeyine paralel doğrultularla yaptığı açıda ekvatordan kutuplara gidildikçe artmaktadır; ekvatrda 0 derece olan açı kutuplarda 90 derece olmaktadır. Yerin magnetik kutupları coğrafik kutuplarla çakışmamaktadır; bugün magnetik kutuplardan biri Kanada'nın kuzeyinde diğeri de güneyde Antartika kıyılarındadır. Ayrıca bilinmektedir ki, bu magnetik kutupları birleştiren doğru yer merkezinden geçmektedir. Dünya merkezinin birkaç yüz km. uzağından geçen magnetik eksen yerin dönme ekseni ile 11.4 derecelik bir açı yapar. elketromagnetik kuramın tanımına göre asıl şaşırtıcı olan, coğrafik kuzey kutbuna yakın olan kutbun magnetik güney kutbu; coğrafik magnetik güney kutbuna yakın olan magnetik kutbunda magnetik magnetik kuzey kutbu olmasıdır. Magnetik alan çizgileri, magnetik kuzey kutbundan çıkıp, magnetik güney kutbuna girerler; gerçekten böyle çizgiler yoktur.
Dünya etrafında iki kuvvetli ışınım kuşağı oluşur. Bunun nedeni kozmik parçacıkların farklı ilk enerjiye sahip iki esas grup oluşturmasıdır. İlk kuşak Dünya'dan 4000 km. ikinci kuşak ta 16000 km. kadar uzakta oluşmaktadır. Dünya'dan 30000 km. uzakta dahi, manyetik alanın etkinliğini gösterip, kozmik parçacıkları yakalıyarak ışınım kuşakları oluşturduğu 1958 yılında Kaşif 1 ve öncü 3 uydu verilerinin analizi sonucu Van Allen tarafından gösterilmiştir.
Manyetik kutuplardan yer atmosferine girebilen kozmik parçacıkla, iyonosfer ve strotosfer tabakalarına girdiklerinde, hava molekülleri ve atomlarıyla çarpışma sonucu enerjilerini kaybederler. Çarpışmayla enerjilerin aktarıldığı hava atomlarında yörüngeleri değiştirilen elektronlar tekrar kararlı hale gelirken, kozmik parçacıklardan aldıkları kinetik enerjiyi ışınım enerjisi olarak değişik dalga boylarında salarlar. Böylece magnetik kutup bölgelerinde kutup ışıması oluşur.
Magnetik kutuplarda gece gökyüzünü izlerseniz, orada rengarenk ışıklı tül perdelerin hafif bir rüzgarda sallandığı hissine kapılabilinen görünteler görülür.
Kutup ışıması dediğimiz bu olay, Yeryüzü'nden 100-1000 km yüksekliklerde oluşur ve güneş faaliyetlerinin arttığı, lekelerin çoğaldığı zamanlarda kutup ışıması da çoğalmaktadır. Buda bize kozmik ışınların kaynaklarından birinin Güneş olduğunu göstermektedir.
Bilim kurgu kitaplarında ve uzay filmlerinde olay kahramanı zorda kalınca, etrafında bir magnetik alan oluşturarak dış etkilerden korunur.
Bu gerçekte mümkün müdür?
Evet; aslında biz Dünya'da Yeryüzü'nün tamamını saran büyük bir magnetik alanın korumssı altında yaşıyoruz. Bu alan olmasaydı, kozmik ışınların bombardımanı altındaki Dünya'da canlılığımızı sürdüremeyebilirdik.
Yapma uydulara yerleştirilen magnetometre ölçümleriyle Dünya, ay ve diğer gezegen ve uyduların magnetik alan yapıları incelenmektedir.Yapılan gözlemler göstermektedir ki, ilk bakışta yerin magnetik alanı bir çubuk mıknatısın magnetik alanına benzemektedir.
Bu magnetik alan yapısı, sabit bir eksen etrafında üç boyutta da serbestçe hareket edebilen küçük bir mıknatısın, Dünya üzerinde gezdirilmesiyle elde edilir. Küçük mıknatıs, Dünya üzerindeki magnetik alan çizgilerine paralel konumlarda duracaktır. Bilinmektedir ki küçük mıknatısın, Dünya yüzeyine paralel doğrultularla yaptığı açıda ekvatordan kutuplara gidildikçe artmaktadır; ekvatrda 0 derece olan açı kutuplarda 90 derece olmaktadır. Yerin magnetik kutupları coğrafik kutuplarla çakışmamaktadır; bugün magnetik kutuplardan biri Kanada'nın kuzeyinde diğeri de güneyde Antartika kıyılarındadır. Ayrıca bilinmektedir ki, bu magnetik kutupları birleştiren doğru yer merkezinden geçmektedir. Dünya merkezinin birkaç yüz km. uzağından geçen magnetik eksen yerin dönme ekseni ile 11.4 derecelik bir açı yapar. elketromagnetik kuramın tanımına göre asıl şaşırtıcı olan, coğrafik kuzey kutbuna yakın olan kutbun magnetik güney kutbu; coğrafik magnetik güney kutbuna yakın olan magnetik kutbunda magnetik magnetik kuzey kutbu olmasıdır. Magnetik alan çizgileri, magnetik kuzey kutbundan çıkıp, magnetik güney kutbuna girerler; gerçekten böyle çizgiler yoktur.
