FeyyazAdatepe
Misafir Editör
Kayaçlardaki doğal kalıcı magnetizmanın yönlerinin ölçülmesi yolu ile Yerin magnetik alanının jeolojik, arkeolojik ve kozmik geçmişteki durumunun incelenmesi yöntemine paleomagnetizma denir.
Paleomanyetik araştırma, arazi üzerinde çok sayıda yönlü kayaç örneği almakla başlar. Volkanik kayaçlarda birçok lav akıntılarından, sediment kayaçlarda ise ,en az on binlerce senelik serilerinden değişik örnekler toplamak gerekir. Normal olarak test edilecek herbir durum için bir kayaç örneğinden veya 1 karot parçasından 6 veya daha fazla parça alınır ve bunlar üzerinde yapılan ölçülerin ortalama değeri bulunur. Statigrafik serilerden alınan örneklerin yaş bakımından oldukça farklı olmalarına dikkat edilir.
Yeteri kadar yönlü parçalar toplandıktan sonra bunlar içindeki kalıcı mıknatıslanma ve onun doğrultusu ölçülür. Elde edilen doğal kalıcı mıknatıslanma hakkındaki bilgiler, datalar, stereografik projeksiyon düzlemi üzerinde değerlendirilir. Ancak jeomagnetik alanın geçmişteki durumunu incelerken ,ölçülen doğal kalıcı mıknatıslanmanın kayacın oluşumu sırasında meydana gelmiş, sonradan bir değişikliğe uğramamış olmasına dikkat edilir. Çünkü çoğu kayacın oluşumundan sonra, kimyasal etkenlerle meydana gelen sekonder magnetizasyon kayaçtaki primer kalıcı mıknatıslanmayı büyük ölçüde etkiler onu değiştirir.
Kayaçlardaki bu ikincil magnetizasyonu tespit etmek ve temizlemek için ,sahada ve laboratuvarda birçok testler yapılır ve böylece sekonder magnetizasyonun alan yönü ölçmelerindeki zararlı etkisi önlenmiş olur.
Paleomagnetizma mıknatıslanmayla ilgili bir konu olduğu için mıknatıslanma olayındanda bahsetmekte fayda görüyorum:
Bir cismin mıknatıslığı cismi oluşturan atomlar içinde elektronların hareketlerinden ileri gelir. Bildiğimiz gibi bir atomun merkezinde çekirdek çevresinde elektronlar bulunur. İki tip elektron hareketi vardır bunlardan birincisi çekirdek çevresindeki dönme hareketidir; diğeri ise elektronların kendi ekseni etrafında dönme hareketidir, buna iğ hareketi veya spin hareketi denir.
Elektronlar yörünge hareketleri sırasında bir manyetik alan husule getirdikleri için onlara bir çeşit mıknatıs diye bakılabilir ve onun bu mıknatıslığı ,yörünge hareketinin magnetik momenti olarak da söylenebilir. Bir atomun magnetik momenti, atomun yapısına katılan bütün elektronların yörünge ve spin hareketlerine ait magnetik momentlerin toplamıdır.
Cisimlerin içinde bulunan bu manyetik momentlerden ve onların hareketlerinden dolayı bir çok çeşit kayaç türü oluşmuştur:
Paleomanyetik araştırma, arazi üzerinde çok sayıda yönlü kayaç örneği almakla başlar. Volkanik kayaçlarda birçok lav akıntılarından, sediment kayaçlarda ise ,en az on binlerce senelik serilerinden değişik örnekler toplamak gerekir. Normal olarak test edilecek herbir durum için bir kayaç örneğinden veya 1 karot parçasından 6 veya daha fazla parça alınır ve bunlar üzerinde yapılan ölçülerin ortalama değeri bulunur. Statigrafik serilerden alınan örneklerin yaş bakımından oldukça farklı olmalarına dikkat edilir.
Yeteri kadar yönlü parçalar toplandıktan sonra bunlar içindeki kalıcı mıknatıslanma ve onun doğrultusu ölçülür. Elde edilen doğal kalıcı mıknatıslanma hakkındaki bilgiler, datalar, stereografik projeksiyon düzlemi üzerinde değerlendirilir. Ancak jeomagnetik alanın geçmişteki durumunu incelerken ,ölçülen doğal kalıcı mıknatıslanmanın kayacın oluşumu sırasında meydana gelmiş, sonradan bir değişikliğe uğramamış olmasına dikkat edilir. Çünkü çoğu kayacın oluşumundan sonra, kimyasal etkenlerle meydana gelen sekonder magnetizasyon kayaçtaki primer kalıcı mıknatıslanmayı büyük ölçüde etkiler onu değiştirir.
Kayaçlardaki bu ikincil magnetizasyonu tespit etmek ve temizlemek için ,sahada ve laboratuvarda birçok testler yapılır ve böylece sekonder magnetizasyonun alan yönü ölçmelerindeki zararlı etkisi önlenmiş olur.
Paleomagnetizma mıknatıslanmayla ilgili bir konu olduğu için mıknatıslanma olayındanda bahsetmekte fayda görüyorum:
Bir cismin mıknatıslığı cismi oluşturan atomlar içinde elektronların hareketlerinden ileri gelir. Bildiğimiz gibi bir atomun merkezinde çekirdek çevresinde elektronlar bulunur. İki tip elektron hareketi vardır bunlardan birincisi çekirdek çevresindeki dönme hareketidir; diğeri ise elektronların kendi ekseni etrafında dönme hareketidir, buna iğ hareketi veya spin hareketi denir.
Elektronlar yörünge hareketleri sırasında bir manyetik alan husule getirdikleri için onlara bir çeşit mıknatıs diye bakılabilir ve onun bu mıknatıslığı ,yörünge hareketinin magnetik momenti olarak da söylenebilir. Bir atomun magnetik momenti, atomun yapısına katılan bütün elektronların yörünge ve spin hareketlerine ait magnetik momentlerin toplamıdır.
Cisimlerin içinde bulunan bu manyetik momentlerden ve onların hareketlerinden dolayı bir çok çeşit kayaç türü oluşmuştur:
- Dia-magnetik
- Paramagnetik
- Ferromagnetik
- Antiferromagnetik
- Ferrimagnetik
